Azərbaycana ixrac

Rusiya Federasiyası – Azərbaycan Respublikasının əsas xarici ticarət partnyorudur.

Azərbaycan Respublikasının Rusiyaya bənzər mal ixracı quruluşu var. Onun təxminən 88%-ni 27-ci qrup malları – neft və neft məhsulları təşkil edir. Lakin bu, ölkələrimizin aktiv ticarət əməkdaşlığına mane olmur. 2020-ci ilin nəticələrinə görə, Azərbaycanın Türkiyə ilə sıx əlaqələrinə baxmayaraq, məhz Rusiya, 18%-dən çox payla Qafqaz ölkəsinin əsas idxalçısı oldu. Əlbəttə ki, buna keçmiş SSRİ tərkibində ortaq iqtisadi məkanın daxil olması çox səbəb olur, amma sevindiricidir ki, 30 il keçdikdən sonra da ölkələrin əməkdaşlığı və xarici ticarəti aktiv inkişaf edir. Azərbaycan bazarında hələ ki fəaliyyət göstərməyan rus biznesinin bu prosesdə iştirak etməsi aşağıda nəzərdən keçiriləcək.

Rusiya və Azərbaycan Arasında Yaranmış Xarici Ticarət Təcrübəsi

Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikası – bir-biri üçün mühüm xarici ticarət partnyorlarıdır.

Yuxarida qeyd edildiyi kimi, Rusiya Azərbaycanda əsas idxalçıdır (2020-cı ildə Rusiyanın Azərbaycana ixracı 2075 milyon ABŞ dolları təşkil edib). Eyni zamanda, Azərbaycan malları rus bazarı üçün o qədər də vacib deyil, bu da ölkələrin miqyaslarını nəzərə alsaq məntiqlidir. 2020-ci ilin nəticələrinə görə, Azərbaycan Rusiyaya mal məhsulu idxal edən ölkələr reytinqində 43-cü yeri tuturdu, bu da 814 milyon ABŞ dollarına ekvivalentdir. Beləliklə, Rusiyanın 1261 milyon ABŞ dolları həcmində müsbət ticarət balansı müşahidə olunurdu.

Yerli şirkətlər Azərbaycana hansı əsas mal qruplarını ixrac edir? Onlar kifayət qədər çoxdur, ən mühümlərini nəzərdən keçirək.

Birincisi, bu taxıl bitkiləridir. İxrac məbləği 307 milyon ABŞ dollarından çox olub (Azərbaycana rus məhsulunun ümumi tədarük həcminin 15%-i). Əsas töhfə buğda (285 milyon ABŞ dolları) olub. Digər əhəmiyyətli taxıl növləri – arpa (10 milyon ABŞ dolları), qarğıdalı (8 milyon ABŞ dolları) və düyü (5 milyon ABŞ dolları).

İxracın ikinci maddəsi – elektrik maşınları və avadanlıqları (177 milyon ABŞ dolları və ya ixrac quruluşunda 9%). Bu mal qrupunda rabitə vasitələri (86 milyon ABŞ dolları), monitorlar və proyektorlar (45 milyon ABŞ dolları) və transformatorlar (9 milyon ABŞ dolları) aparıcıdır.Kiçik bir geridə qalmaqla üçüncü yerdə – ağac və ondan məmulatlar (175 milyon ABŞ dolları və ya ixracda 9%). Azərbaycan Rusiyadan aktiv şəkildə mişar və ya yarılma ilə əldə edilmiş taxta materiallar (95 milyon ABŞ dolları), faner (30 milyon ABŞ dolları), DSP (21 milyon ABŞ dolları) və DVP (14 milyon ABŞ dolları) alır.

2020-ci ilin nəticələrinə görə dəmir metallar 4-cü yeri tutdu (168 milyon ABŞ dolları və ya ümumi ixrac həcminin 8%). Əsasən, Azərbaycan sənayesi üçün örtüksüz prokat (55 milyon ABŞ dolları), dəmir və qara metal çubuqlar (54 milyon ABŞ dolları) və örtüklü prokat (18 milyon ABŞ dolları) tələb olunur.

İxrac quruluşunda beşinci yerdə – mexaniki avadanlıq (91 milyon ABŞ dolları və ya 4%) durur. Əsas mal mövqeləri – paltaryuyan maşınlar (24 milyon ABŞ dolları), soyuducular və dondurucu avadanlıq (18 milyon ABŞ dolları) və nasoslar (11 milyon ABŞ dolları).

Təqdim olunan məlumatlardan göründüyü kimi, beş aparıcı mövqe Azərbaycana rus məhsulunun bütün idxalının 45%-ni təşkil edir. Bu, əsasən, taxıl, maşınqayırma məhsulları, ağac və dəmir metallardır.

Rusiyadan Azərbaycan bazarına idxal olunan digər vacib mallar arasında gübrələr, heyvan yağları və otları, dəmir metal məmulatları, şəkər, kağız, kakao məhsulları, plastmaslar və farmasevtik məhsulları qeyd edilə bilər.

Nəticə etibarilə, məhz bu mal bazarlarında rus sahibkarları üçün məhsul idxalı baxımından ən yaxşı perspektivlər mövcuddur, amma baxılmağa dəyər bir çox başqa nişalar da var.

Həmçinin suala cavab maraq doğurur – hansı məhsullar əsasən əks istiqamətdə – Azərbaycandan Rusiyaya gedir, çünki məntiqlidir ki, onlar ixrac ölkəsində az tələb olunacaq. Bu aspektdə idxalın təhlili münasibdir.

İki aparıcı qrup – meyvələr və qoz-fındıq (279 milyon ABŞ dolları) və tərəvəzlər (249 milyon ABŞ dolları). Cəmi 528 milyon ABŞ dolları və ya Rusiyanın Azərbaycandan idxalının demək olar ki 2/3 hissəsi. Bu, onlarca ildir ki, Qafqazdan ölkəmiz ərazisinə idxal olunan ənənəvi kənd təsərrüfatı məhsullarıdır.

Digər mal qruplarının töhfəsi daha az əhəmiyyətlidir. Neft emalı məhsulları, plastmaslar, həmçinin toxuculuq, bitkiçilik və heyvandarlıq məhsullarının bəzi emal olunmuş məhsulları qeyd edilə bilər.

Qalan hər şey Azərbaycandan Rusiyaya nisbətən kiçik miqdarda ixrac olunur, nəticə etibarilə, potensial olaraq Azərbaycan alıcıları üçün maraqlı ola bilər.

Azərbaycan Rusiya Məhsulları Üçün Perspektivli Bazar Kimi

Azərbaycan bazarının rus məhsulları üçün perspektivli olması yuxarıda xarakteristikası verilən ixrac fəaliyyətinin yaranmış təcrübəsi tərəfindən təsdiq edilir. Bizim şirkətlərimizin bu ölkənin mal bazarlarına belə marağının səbəbləri nədir və niyə o rus məhsulundan bu qədər idxal asılıdır?

İlk növbədə, Azərbaycan – kifayət qədər inkişaf etmiş dövlətdir, xüsusən də keçmiş Sovet İttifaqının digər ölkələri ilə müqayisədə. Ölkənin əhalisinin sayı təxminən 10,2 milyon nəfərdir. Bu göstərici ilə Azərbaycan İsveç və ya Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi dövlətlərlə müqayisə oluna bilər. Postsovet məkanından danışsaq, Ukraynada daha çox əhali var (təxminən 44 milyon nəfər), amma siyasi səbəblərə görə hazırda bu dövlətlə biznes inkişaf etdirmək kifayət qədər çətindir, Özbəkistanda (təxminən 34 milyon nəfər) və Qazaxıstan Respublikasında (təxminən 19 milyon nəfər).

Digər ölkələrdə əhali daha azdır. Tacikistanda və Belarusda çox deyil – təxminən hər biri 9,5 milyon nəfər, amma digərlərini Azərbaycan artıq əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir – Qırğızıstanda 6,5 milyon nəfər, Türkmənistanda – 6 milyon nəfər yaşayır və s. aşağı enənlə. Eyni zamanda diqqət yetirmək lazımdır ki, iki qonşu Qafqaz ölkəsində – Ermənistan və Gürcüstanda cəmi təxminən 7 milyon nəfər var, bu da regionda ən maraqlı bazar kimi Azərbaycanın xeyrinə aydın şəkildə danışır.

Lakin, əgər rus şirkəti istehlak bazarına deyil, istehsal bazarına daha çox yönəlibsə, onda ölkələrin sənaye potensialının sənaye istehsalı həcmi göstəricisi vasitəsilə qiymətləndirilməsi vacibdir.

Bu göstəricidə ən yaxşısı (Rusiyadan başqa) keçmiş SSRİ dövlətləri arasında Qazaxıstan (2020-ci il üçün qiymətləndirmə – 163 milyard ABŞ dolları), sonra Ukrayna (106 milyard ABŞ dolları), üçüncü yerdə isə – Azərbaycan (92 milyard ABŞ dolları) gəlir. Beləliklə, B2B bazarlarına yönəlmiş şirkətlər üçün də Azərbaycan inkişaf etmiş sənaye sektoru olan ölkə kimi əhəmiyyətli maraq doğurur.

Nisbətən yüksək ödəmə qabiliyyətli tələbi də qeyd etmək olar, həm əhalini, həm də müəssisələri fərqləndirir. Buna bir sıra məlumatlar şahidlik edir, amma ən azı son təhlil edilmiş göstəriciyə diqqət yetirmək olar. Dəyər ifadəsində Ukrayna ilə müqayisə olunan istehsal həcmi ilə Azərbaycan əhalisi 4 dəfə azdır. Bu, böyük ölçüdə dövlətin sənaye potensialının əsasını təşkil edən neft çıxarılması və emalı sektorlarının yaxşı inkişaf etməsi ilə bağlıdır.

Son illərdə Azərbaycan MDB ölkələri arasında ən yaxşı iqtisadi artım templərini göstərir. Ölkədə biznes aparmaq asanlığının qiymətləndirilməsi də kifayət qədər yüksəkdir və onlara görə o, yalnız Gürcüstandan geri qalır.

Bununla belə, Azərbaycanın Rusiya ilə ümumi quru sərhədi var, logistika təchizat kanalları yaxşı inkişaf etmişdir, buna həm də həm Azərbaycanın, həm də Rusiyanın malik olduğu Xəzər dənizi limanları vasitəsilə yük daşınması imkanı kömək edir.

Ümumilikdə, Azərbaycan Respublikasının sosial-iqtisadi inkişafının bu və bir çox digər amilləri həm istehlak, həm də sənaye bazarlarında tələb olunan keyfiyyətli mallar təklif edən Rusiyadan ixracatçılar üçün yaxşı perspektivlər müəyyən edir.

Azərbaycana İxracın Xüsusiyyətləri

Azərbaycan Respublikasına satışlar – tam hüquqlu ixracdır (Gömrük İttifaqı ölkələri ilə olduğu kimi asan variant deyil), amma eyni zamanda yerli istehsalçılar üçün bu prosesi asanlaşdıran bir çox şərtlər var. İrəliyə baxsaq, burada maneələrin sayı azdır.

Rusiya məhsullarının Azərbaycana idxalında ümumi qaydada idxal rüsumları ödənilir, amma eyni zamanda əhəmiyyətli sayda mal alt mövqeləri sıfır dərəcəsi ilə "gömrükdən çıxarıla" bilər. Bu, rus istehsalçılarına müəyyən üstünlüklər verir və ixrac layihəsinin işlənib hazırlanması zamanı mütləq təhlil edilməlidir.

İkinci xüsusiyyət – ölkənin yüksək dərəcədə sosial-iqtisadi mərkəzləşdirilməsidir. Müxtəlif qiymətləndirmələrə görə Azərbaycan əhalisinin beşdə birindən dörddə birinə qədəri paytaxt Bakıda yaşayır, ölkə iqtisadiyyatını müəyyən edən şirkətlərin əksəriyyətinin mərkəzi ofisləri orada yerləşir. Buna görə də, bu və ya digər şəkildə, demək olar ki, bütün mühüm biznes qərarları Bakıda qəbul olunur, bu da yeni oyunçular üçün giriş prosesini səyahət, axtarış və potensial xarici partnyorlarla danışıqlar aparmaq üçün sərf olunan vaxt və səy baxımından asanlaşdırır. Bu, həmçinin ərazi sensinqi aparmağı təşkilati və maliyyə cəhətdən asanlaşdırır.

Danışmaq lazım olan növbəti mövzu – biznes mədəniyyəti və biznes kommunikasiyalarıdır.

Danışıqların dili ya ingilis, ya rus, ya da, əlbəttə, Azərbaycan dili ola bilər. Bu, konkret vəziyyətdən asılıdır, amma ümumi tendensiya ölkə sakinləri arasında rus dilini bilənlərin sayının tədricən azalmasıdır. 40 yaşdan yuxarı əhali arasında rus dili geniş yayılıb, amma gənc yaş kohortlarında daha az rast gəlinir. Əlbəttə ki, təhsil səviyyəsi, məşğulluq növü və yaşayış yeri müəyyən edici amillərdir. Rus, həmçinin ingilis dili, ölkənin qalan hissəsinə nisbətən daha tez-tez və daha yaxşı Bakı sakinləri, ali təhsilli insanlar və öz biznesini aparanlar (peşəkar menecerlər) və ya ixtisaslı mütəxəssislər / orta təyinatlı rəhbərlər tərəfindən bilinir.

Tipik vəziyyət odur ki, biznes kommunikasiyalarında rus və ya ingilis dilində ünsiyyətdə problem olmama ehtimalı yüksəkdir, amma satıcılar, taksi sürücüləri və digər aşağı ixtisaslı işçilərə gəldikdə isə, onların bir çoxu yalnız Azərbaycan dilini bilir, çünki onlar əyalətdən Bakıya qazanc üçün gəlirlər. Azərbaycanda orta təhsil müəssisələri hələ də Azərbaycan və rus sektorlarına bölünür və ikinci növ məktəblərin məzunları rus və ingilis dillərini yaxşı bilirlər.

Yuxarıda deyilənlərin nəticəsi olaraq, kommersiya təkliflərinin hazırlanması üçün Azərbaycan dilindən istifadə etmək daha yaxşıdır; bu, o cümlədən, niyyətlərin ciddiliyini vurğulaya və öz hörmətinizi göstərə bilər, amma ingilis və rus dillərində materiallar da, xüsusən də B2B bazarları və texniki cəhətdən mürəkkəb məhsullarla işləyərkən, tələb oluna bilər.

Azərbaycanda potensial biznes partnyorları ilə ünsiyyət əsasən müsəlman əhalisi olan, amma mahiyyət etibarilə dünyəvi olan ölkə üçün kifayət qədər ənənəvi şəkildə qurulur (Azərbaycan müsəlmanlarının böyük əksəriyyəti şiədir). Yəni, ləyaqətlə davranmaq və həssas mövzular barədə təhqiredici fikir ifadə etməmək lazımdır. Bu, biznes danışıqlarına zərər verməmək üçün kifayət qədər olacaq.

Azərbaycan biznesində aşkar cinsi ayrı-seçkilik də yoxdur. Bəzi sahələrdə – tibbi və ya məişət xidmətləri, qida istehsalı – çox sayda qadın rəhbər var. Lakin, əsas sənaye sahələrində – neft sektorunda, kimya kompleksində, həmçinin dövlət sektorunda – kişilər, əlbəttə ki, üstünlük təşkil edir. Və rus tərəfdən danışıqları da kişinin aparması yaxşıdır. Amma bu, kritik amil deyil, xüsusən də Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri kimi inkişaf etmiş Körfəz ölkələri ilə müqayisədə.

Azərbaycan Respublikasında danışıqlar həmişə asan olmur, amma hazırlanmış təkliflə, onlar çox məhsuldar ola bilər. Buna görə də, onlara hazırlaşmaq son dərəcə vacibdir, ən azı, ölkənin mal bazarının qısa kabinet marketinq tədqiqatını aparmaqla. Bu, onun necə işlədiyi və hansı qiymət təklifinin adekvat və rəqabətli olacağı barədə aydın anlayış formalaşdırmağa imkan verəcək. Əgər təklif maraq oyadırsa, reaksiya çox tez ola bilər. Bu halda, geri əlaqə vermək lazımdır, çünki tərəfdaşların emosionallığı da cavab verilmədikdə təklifə marağın tez itirilməsinə kömək edir.

Mal məhsulunun paylanması baxımından, alıcılarla birbaşa qarşılıqlı əlaqədə olan ticarət şirkətlərinin və ya sənaye məhsullarının son istehlakçılarının birbaşa idxala hazır olmasına nadir hallarda rast gəlinir. İdxal funksiyası bu ixtisaslaşmış ayrı-ayrı şirkətlər tərəfindən həyata keçirilir və onları uzaqdan tapmaq həmişə asan olmur. Belə bir halda, bazarı yaxşı bilən və danışıqlar təşkil etmək üçün nüfuza malik vasitəçilərin cəlb edilməsi əsaslandırıla bilər.

"Şərq" ticarət mədəniyyəti olan digər ölkələrdə olduğu kimi, Azərbaycanda da birbaşa və "canlı" əlaqələr yaxşı işləyir, buna əraziyə səfərlər, həmçinin potensial partnyorları qonaq kimi dəvət etmək kömək edir. Buna birbaşa və tərs biznes missiyaları, həmçinin əsas sənaye sahələri mövzularında Bakıda müntəzəm olaraq keçirilən sərgi tədbirləri kömək edir.

Yekunlaşdırmaqla, qeyd etmək olar ki, Azərbaycanın Rusiya məhsullarının potensial ixracı üçün ölkə kimi seçilməsi tez-tez məntiqlidir və buna görə də, xarici bazarların prioritetləşdirilməsi zamanı bu variantı unutmamaq lazımdır.